ศูนย์โอมิกส์แห่งชาติ สวทช. นำไทยสู่เศรษฐกิจชีวภาพ ด้วยเทคโนโลยีชีวภาพขั้นสูง

ณ อุทยานวิทยาศาสตร์ประเทศไทย จ.ปทุมธานี – ศูนย์โอมิกส์แห่งชาติ (National Omics Center) ภายใต้ศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ (ไบโอเทค) สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) ตอกย้ำบทบาทการเป็นโครงสร้างพื้นฐานด้านโอมิกส์ที่ทันสมัยที่สุดของไทย มุ่งมั่นขับเคลื่อนงานวิจัยและนวัตกรรมชีวภาพ เพื่อเพิ่มศักยภาพประเทศให้แข่งขันได้ในระดับโลก และนำไทยสู่เศรษฐกิจชีวภาพที่ยั่งยืน ด้วยศักยภาพด้านโอมิกส์ครบวงจร ที่ให้บริการและวิจัยครอบคลุมทั้ง จีโนมิกส์ ทรานสคริปโตมิกส์ โปรตีโอมิกส์ และเมตาโบโลมิกส์ พร้อมด้วยเครื่องมือล้ำสมัย และทีมผู้เชี่ยวชาญมากประสบการณ์ ศูนย์โอมิกส์ฯ พร้อมรองรับงานวิจัยที่ซับซ้อนและร่วมสร้างมูลค่า ด้วยการนำเทคโนโลยีโอมิกส์ไปประยุกต์ใช้เพื่อแก้ไขปัญหาสำคัญและเพิ่มมูลค่าให้กับหลายภาคส่วนในประเทศไทย ทั้งการเกษตร สุขภาพ และสิ่งแวดล้อม

ดร.สิทธิโชค ตั้งภัสสรเรือง รองผู้อำนวยการไบโอเทค สวทช. กล่าวว่า ศูนย์โอมิกส์แห่งชาติ เป็นหน่วยงานวิจัยภายใต้ไบโอเทค สวทช. ด้วยวิสัยทัศน์ที่จะเป็นโครงสร้างพื้นฐานด้านโอมิกส์ที่ทันสมัยที่สุดของไทย เพื่อรองรับทั้งงานวิจัยพื้นฐานและประยุกต์ เทคโนโลยีโอมิกส์ (Omics) มาจากคำลงท้าย “-omics” คือวิทยาการที่ศึกษาข้อมูลทางชีวภาพระดับโมเลกุลอย่างครบวงจร ได้แก่ จีโนมิกส์ (Genomics) คือการศึกษารหัสพันธุกรรมระดับจีโนม, ทรานสคริปโตมิกส์ (Transcriptomics) คือการศึกษาการแสดงออกของยีน, โปรตีโอมิกส์ (Proteomics) คือการศึกษาหน้าที่และการทำงานร่วมกันของโปรตีน และเมตาโบโลมิกส์ (Metabolomics) คือการศึกษาการสร้างและการเปลี่ยนแปลงสารเมตาบอไลต์ เทคโนโลยีเหล่านี้มีความสำคัญต่อการขับเคลื่อนเศรษฐกิจฐานชีวภาพ เพราะช่วยสร้างความเข้าใจกลไกชีววิทยาที่ซับซ้อน วิเคราะห์ข้อมูลมหาศาลได้อย่างรวดเร็ว แม่นยำ และสามารถประยุกต์ใช้ในหลากหลายสาขา เช่น การเกษตร สุขภาพ และสิ่งแวดล้อม โดยศูนย์โอมิกส์แห่งชาติ สวทช. นับเป็นส่วนหนึ่งในความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีของประเทศไทย ซึ่งเป็นกำลังสำคัญในการขับเคลื่อนประเทศด้วยนวัตกรรมชีวภาพต่อไป

ดร.วิรัลดา ภูตะคาม ผู้อำนวยการศูนย์โอมิกส์แห่งชาติ ไบโอเทค สวทช. กล่าวว่า ภารกิจหลักของศูนย์โอมิกส์แห่งชาติ ที่มุ่งขับเคลื่อนเทคโนโลยีโอมิกส์ในประเทศไทย ประกอบด้วย การวิจัยและพัฒนาขั้นสูง: สร้างองค์ความรู้และนวัตกรรมใหม่ ๆ ด้านโอมิกส์  การบริการวิเคราะห์และเครื่องมือ: สนับสนุนงานวิจัยและพัฒนาแก่ภาครัฐ ภาคเอกชน และสถาบันการศึกษา ด้วยการวิเคราะห์ข้อมูลและเครื่องมือโอมิกส์ที่ทันสมัย  การถ่ายทอดเทคโนโลยีและพัฒนาบุคลากร: เป็นแหล่งเรียนรู้ ฝึกอบรมผู้เชี่ยวชาญด้านโอมิกส์ เพื่อเสริมแกร่งศักยภาพเทคโนโลยีชีวภาพของประเทศ  และการเชื่อมโยงเครือข่าย: สร้างความร่วมมือทั้งในและต่างประเทศ เพื่อนำงานวิจัยโอมิกส์ไปประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม

ตลอดเวลาที่ผ่านมา ศูนย์โอมิกส์ฯ ได้สร้างสรรค์ผลงานวิจัยและพัฒนาที่โดดเด่น ซึ่งแสดงให้เห็นถึงศักยภาพของเทคโนโลยีโอมิกส์ในการสร้างความเปลี่ยนแปลงเชิงบวกให้กับประเทศ โดยมีผลงานไฮไลต์ ดังนี้

1. เทคโนโลยีโอมิกส์กับการอนุรักษ์ปะการังในน่านน้ำไทย

มีการนำเทคโนโลยีโอมิกส์มาใช้เพื่ออนุรักษ์ปะการัง ซึ่งเป็นทรัพยากรธรรมชาติสำคัญของไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสถานการณ์ปะการังฟอกขาวที่รุนแรงขึ้นทั่วโลก งานวิจัยเน้นไปที่การศึกษาความหลากหลายทางพันธุกรรมของปะการังในไทย ซึ่งนับเป็นครั้งแรกที่มีการศึกษาเรื่องนี้ในประเทศ และมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการอยู่รอดของปะการังเมื่อสภาพอากาศเปลี่ยนแปลง นอกจากนี้ ยังมีการสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางพันธุกรรมปะการัง เพื่อเฝ้าระวังสายพันธุ์ที่เสี่ยงสูญพันธุ์ และใช้เป็นแนวทางในการอนุรักษ์และฟื้นฟู เช่น การผสมเทียมเพื่อเพิ่มความหลากหลายทางพันธุกรรมและโอกาสรอดของปะการัง

2. ลายพิมพ์ดีเอ็นเอ (DNA fingerprint) และการบ่งบอกอัตลักษณ์เสือโคร่ง

มีการใช้เทคโนโลยีพันธุกรรมเพื่อช่วยอนุรักษ์เสือโคร่ง โดยเฉพาะเสือโคร่งในกรงเลี้ยง ด้วยความร่วมมือกับหน่วยงานต่าง ๆ โดยใช้เครื่องหมายโมเลกุลเพื่อระบุตัวตนเสือโคร่งแต่ละตัวได้อย่างแม่นยำ การวิเคราะห์รหัสพันธุกรรมนี้เป็นเครื่องมือสำคัญในการปราบปรามอาชญากรรมสัตว์ป่า ช่วยให้สามารถตรวจสอบเสือโคร่งของกลางในคดีลักลอบค้าสัตว์ป่า และปกป้องเสือโคร่งจากการสูญพันธุ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

3. เทคโนโลยีโอมิกส์เพื่อการควบคุมคุณภาพเมล็ดพันธุ์ลูกผสม

สนับสนุนการวิจัยและพัฒนาอุตสาหกรรมเมล็ดพันธุ์ไทยอย่างครบวงจร ตั้งแต่การปรับปรุงพันธุ์ การ ตรวจสอบคุณภาพและความบริสุทธิ์ ไปจนถึงการวินิจฉัยโรคพืชในเมล็ดพันธุ์ ทั้งหมดนี้ล้วนเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันและการส่งออกเมล็ดพันธุ์ของไทยในตลาดโลก เช่น การพัฒนาเครื่องหมายโมเลกุล เพื่อใช้ตรวจสอบความบริสุทธิ์ของเมล็ดพันธุ์ลูกผสมด้วยดีเอ็นเอ (DNA-based purity testing for F1 hybrid seeds) การพัฒนาชุดตรวจ HybridSure ซึ่งใช้เทคโนโลยีดีเอ็นเอในการทดสอบความบริสุทธิ์ของเมล็ดพันธุ์ลูกผสม เพื่อให้มั่นใจในคุณภาพก่อนจำหน่ายหรือส่งออก บริการนี้ครอบคลุมพืชเศรษฐกิจหลากหลายชนิด เช่น ข้าวโพด แตงกวา แตงโม พริก มะเขือเทศ เมล่อน และมะระ

รวมถึงผลงานน่าสนใจอื่น ๆ เช่น การศึกษาความหลากหลายทางพันธุกรรมเพื่อการอนุรักษ์พืชป่าชายเลน ผลงานพืชจัดการฝุ่น PM 2.5  ผลงานเครื่องหมายโมเลกุลและการปรับปรุงพันธุ์แบบก้าวกระโดด  ผลงานชุดตรวจสีต้องห้าม BY-2 ในทุเรียนแบบพกพา  ผลงานการตรวจวัดสารออกฤทธิ์ในพืชสมุนไพรอย่างแม่นยำด้วยเทคโนโลยีเมตาโบโลมิกส์  และผลงานเทคโนโลยีโปรติโอมิกส์เพื่อการพัฒนาอาหารมูลค่าสูง เป็นต้น ทั้งหมดนี้สะท้อนถึงความมุ่งมั่นของศูนย์โอมิกส์ฯ ในการนำเทคโนโลยีโอมิกส์มาสร้างสรรค์นวัตกรรมและแก้ไขปัญหาสำคัญของประเทศ เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตและส่งเสริมการพัฒนาที่ยั่งยืน

นอกจากนี้ ศูนย์โอมิกส์ฯ ยังมีบริการที่ครบวงจรเพื่อสนับสนุนงานวิจัย พัฒนา และบริการแก่หน่วยงานภายนอก ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และสถาบันการศึกษา โดยครอบคลุม บริการด้านจีโนมิกส์ เช่น การถอดรหัสพันธุกรรม (Sequencing) และการวิเคราะห์ความหลากหลายทางพันธุกรรม (Genotyping)  บริการด้านทรานสคริปโตมิกส์ เช่น การถอดรหัส RNA  บริการด้านโปรตีโอมิกส์ เช่น การระบุโปรตีน และการวิเคราะห์โปรตีนเชิงปริมาณ  บริการด้านเมตาโบโลมิกส์ เช่น การทำโปรไฟล์เมตาโบไลต์ (Metabolite Profiling) และการวิเคราะห์เป้าหมายเฉพาะ (Targeted Metabolomics)  และบริการด้านอุปกรณ์ มีเครื่องมือวิทยาศาสตร์ที่ทันสมัยพร้อมให้หน่วยงานภายนอกเข้าใช้บริการ โดยมีเจ้าหน้าที่ผู้เชี่ยวชาญคอยให้คำแนะนำและช่วยเหลือ เช่น เครื่องเพิ่มปริมาณสารพันธุกรรมและตรวจวัดในสภาพจริง (Droplet Digital PCR) เครื่องมือแยกและวิเคราะห์คุณสมบัติโปรตีน (FPLC) เครื่องสังเคราะห์โปรตีน (Peptide Synthesizer) เครื่องวิเคราะห์การเรียงลำดับของสารพันธุกรรม (Genetic Analyzer) และเครื่องอ่านลำดับเบส (Sequencing Machine) เป็นต้น

ผู้ที่สนใจนำเทคโนโลยีโอมิกส์ไปใช้ประโยชน์สูงสุด ไม่ว่าจะเป็นในแวดวงวิชาการ อุตสาหกรรม ภาครัฐ หรือภาคส่วนอื่น ๆ สามารถติดต่อสอบถามข้อมูลบริการและงานวิจัยเพิ่มเติมได้ที่ ศูนย์โอมิกส์แห่งชาติ สวทช. โทร 0 2564 7000 ต่อ 71441 อีเมล: noc.th@nstda.or.th และเว็บไซต์ https://www.nstda.or.th/noc/