มุมเกษตร..สจล.-สกว.อบรม
“ปลูกพืชไร้ดินแนวใหม่”

คณะเทคโนโลยีการเกษตร สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง (สจล.) ร่วมสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) จัดอบรมปลูกพืชโดยไม่ใช้ดินรุ่นพิเศษ “การปลูกพืชโดยไม่ใช้ดินแนวใหม่ใช้น้ำและปุ๋ยอย่างมีประสิทธิภาพ” ณ คณะเทคโนโลยีการเกษตร สจล. และโรงเรือนทดลอง อ.ปากช่อง จ.นครราชสีมา เพื่อเผยแพร่ความรู้ด้านเทคโนโลยีการเกษตรให้เกษตรกร ผู้ประกอบการ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของโครงการวิจัยเรื่อง “การพัฒนาระบบปลูกพืชอย่างแม่นยำในโรงเรือนเพื่อปลูกผักและพรรณไม้น้ำที่เพิ่มประสิทธิภาพการใช้ปุ๋ย” 

ปัจจุบันการปลูกพืชโดยไม่ใช้ดิน หรือที่รู้จักกันในชื่อ “ไฮโดรโพนิกส์” เป็นระบบการปลูกพืชประเภทหนึ่ง ที่มีการขยายตัวอย่างรวดเร็วทั้งการปลูกเป็นการค้าในรูปแบบฟาร์มขนาดใหญ่ที่มีระบบโรงเรือนปิดที่ทันสมัย การปลูกเป็นฟาร์มขนาดกลางในโรงเรือนเปิดหรือกลางแจ้ง จนถึงการปลูกเพื่อการอุปโภคในครัวเรือน

รศ.ดร.พรหมมาศ คูหากาญจน์ นักวิจัยจากคณะเทคโนโลยีการเกษตร สจล. หัวหน้าโครงการวิจัย เผยถึงเหตุผลสำคัญที่ทำให้ระบบการปลูกพืชชนิดนี้มีการขยายตัวอย่างกว้างขวางว่า มีสาเหตุมาจาก 2 ภาคส่วนคือ 1.ผู้บริโภค พฤติกรรมของผู้บริโภคในปัจจุบันคำนึงสุขภาพเป็นสำคัญ จึงเลือกบริโภคผักที่มีราคาสูงกว่าแต่มีความปลอดภัยมากขึ้น

2.ผู้ผลิต ผู้ผลิตในปัจจุบันไม่อยากตกอยู่ในความเสี่ยง ที่การผลิตขึ้นอยู่กับสภาพภูมิอากาศที่แปรปรวนและเปิดใจรับเทคโนโลยีการผลิตแบบใหม่ที่เป็นการทำเกษตรแบบแม่นยำมากขึ้น เพราะใช้ปัจจัยการผลิตได้คุ้มค่า เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมโดย วิธีการปลูกพืช แบบไฮโดรโพนิกส์ มีหลายแบบแต่ หัวใจสำคัญของการปลูกพืชวิธีนี้ คือ “สารละลายธาตุอาหาร” ซึ่งจะมีการคำนวณองค์ประกอบของแร่ธาตุในปริมาณที่เพียงพอกับความต้องการของพืช

ด้าน รศ.ดร.อิทธิสุนทร นันทกิจ นักวิจัยจากชุดโครงการนี้ กล่าวว่า คณะนักวิจัย ได้ทดลองปลูกพืชที่โรงเรือนทดลองใน อ.ปากช่อง จ.นครราชสีมา โดยวิธี 4 ระบบปลูก คือ 1) การปลูกผักสลัดในระบบ NFT หรือ การปล่อยให้สารละลายธาตุอาหารไหลไปในรางปลูกที่มีความลึกประมาณ 0.5 ซม. 2) การปลูกผักไทยในระบบ DRFT (ระบบที่มีการทำงานเช่นเดียวกับระบบ NFT แต่ระดับน้ำที่ไหลผ่านรากพืชนั้นลึกมากกว่าระบบ NFT คือ มีความลึกอยู่ที่ประมาณ 1 – 10 ซม.) ในที่นี้ ทดลองปลูกคะน้า

3) การปลูกเมล่อนในวัสดุปลูก และ 4) การปลูกแปลงข้าวโพดในดิน โดยในแปลงทดลองนี้ มีการส่งต่อสารละลายธาตุอาหารจากแปลงผักสลัด ไปยังผักคะน้า และมีการส่งต่อไปยังแปลงเมลอนและข้าวโพด นับเป็นการเพิ่มประสิทธิภาพของการใช้น้ำและปุ๋ยเพิ่มขึ้น โดยการนำสารละลายธาตุอาหารที่ใช้แล้วในแต่ละระบบกลับมาใช้ซ้ำในระบบปลูกถัดไปจนกระทั่งถึงระบบปลูกสุดท้ายที่เป็นแปลงปลูกพืชในดิน

ทั้งนี้ตามปกติแล้วในระบบปลูกพืชโดยไม่ใช้ดินแต่ละระบบ จะมีการหมุนเวียนนำสารละลายกลับไปใช้ใหม่ให้แก่ต้นพืช ซึ่งเป็นการใช้น้ำและปุ๋ยที่มีประสิทธิภาพมากกว่าการปลูกพืชในดินอยู่แล้ว

ดังนั้นสารละลายธาตุอาหารจึงถูกนำไปให้แก่ต้นพืช โดยแต่ละขั้นตอนของการนำกลับไปใช้ ต้องมีกระบวนการจัดสารละลายธาตุอาหารอย่างเหมาะสม มีการคำนวณปรับสูตรอย่างแม่นยำเพื่อไม่ให้เกิดผลกระทบต่อพืช รวมไปถึงมีการออกแบบระบบให้ใช้สารละลายอย่างต่อเนื่องเชื่อมโยงกัน ซึ่งเป็นการพัฒนาระบบปลูกหรือการจัดการอย่างแม่นยำโดยไม่เกิดการสูญเปล่า